انتخاب رشته مهندسی شیمی

برای انتخاب رشته‌ مهندسی شیمی، باید در کنکور سراسری رشته‌ی ریاضی شرکت کنید. به دلیل شناخت کم و اطلاعات نادرست از رشته‌های دانشگاهی خیلی از افرادی که به درس شیمی علاقه‌مندند، به دنبال انتخاب رشته مهندسی شیمی هستند؛ در صورتی که در این رشته، تعداد واحد درسی مرتبط با درس شیمی کم است. برای موفقیت در رشته‌ی مهندسی شیمی لازم است که به درس ریاضی علاقه داشته باشید و در این درس قوی باشید، اگر درس ریاضی و مباحث حل معادله و محاسبات، جز نقاط قوتتان است پس از انتخاب این رشته برای شما مناسب است.  

مهندسی شیمی علم ترکیب مواد خام برای تولید محصول جدید است. مهندسان شیمی از دانش خود در مورد واکنش ها برای یافتن راه حل­هایی برای مسائل استفاده می کنند. آنها در طیف وسیعی از بخش ها، از جمله داروسازی تا مراقبت های بهداشتی، کار می کنند. هر هدفی که برای آینده دارید، مدرک مهندسی شیمی شما را برای موفقیت آماده می کند. دلایل زیادی برای انتخاب رشته مهندسی شیمی وجود دارد، از محتوای دوره های جذاب آن گرفته تا فرصت های شغلی خوب.

• چرا در دانشگاه مهندسی شیمی بخوانیم؟

مهندسی شیمی شغلی متنوع و پردرآمد است. یکی از بزرگترین مزایای انتخاب رشته مهندسی شیمی، تنوع زیاد فرصت های شغلی موجود است، آینده شغلی مهندسی شیمی شامل تخصص در طراحی محصول، تحقیق یا ایمنی است. فارغ التحصیلان اکثرا متقاضی اشتغال در طیف گسترده ای از صنایع از جمله انرژی، نفت و گاز و داروسازی هستند. این مهندسین می توانند در فرصت های شغلی مانند مهندسی فرآیند شیمیایی، مهندسی سوخت، مهندسی فرآیند، مهندسی اکسیداسیون، مهندسی پلاستیک، مهندسی پلیمریزاسیون، مهندسی فرآیند پالایشگاه، مشغول به کار شوند.

مهندسی شیمی رشته ای است که دائما در حال پیشرفت است. همیشه چیز جدیدی برای یادگیری یا یک فناوری جدید برای کشف وجود خواهد داشت که آن را به یک کار جذاب تبدیل می کند. مهندسان شیمی، مواد و محصولاتی را که ما هر روز استفاده می کنیم توسعه می دهند، بنابراین دانش شما همیشه مرتبط و مورد تقاضا خواهد بود. همیشه فرصت هایی برای تخصص در زمینه هایی مانند فناوری نانو و مهندسی زیستی وجود دارد. مهارت هایی مانند مدیریت پروژه مدیریت منابع، کار گروهی، رهبری، ارتباط شفاهی و کتبی، حل مسئله در این رشته تقویت می شود. شما همچنین درک قوی از اصول مهندسی و ریاضیات و همچنین IT به دست خواهید آورد. خلاقیت و نوآوری برای زیر سوال بردن فرآیندهای تثبیت شده و پرسیدن این که آیا راه بهتری وجود دارد، کلیدی است. همه این مهارت ها به شدت در صنایع و مشاغل مختلف قابل انتقال هستند.

• معرفی شغل مهندس شیمی

تحصیلات مرتبط

برای بیشتر موقعیت‌های شغلی مهندس شیمی داشتن مدرک کارشناسی ضروری است. دانش‌آموختگان مهندسی شیمی به‌طورمعمول اطلاعات مناسبی در زمینه ریاضی، فیزیک و شیمی دارند. در دوره‌های تحصیلی مهندسی شیمی تمرکز بر روی آموزش مواردی مانند انتقال حرارت، بررسی رفتار سیالات و گازها در حالت های مختلف، پروسه تولید مواد با تمرکز بر روی تغییرات ساختار مولکولی و الکترون‌ها، بررسی انتقال ماده در اثر اختلاف پتانسیل شیمیایی است. دانشجویان مهندسی شیمی به‌طور معمول در حین تحصیل دوره‌هایی درزمینه موتزنه جرم و انرژی، ترمودینامیک، و فرآیندهای تبدیل را پشت سر می‌گذارند.

برای انتخاب رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی باید در نظر داشته باشید که معمولا در اکثر دانشگاه ها،  این رشته بدون گرایش است و مدرک بدون گرایش به دانشجویان این رشته اعطا می‌شود؛ داوطلبانی که در این رشته پذیرفته می شوند تا دو سال اول امکان انتخاب گرایش خاصی را ندارند و بعد از گذراندن این مدت می توانند طبق علاقه خود،گرایش مد نظرشان را انتخاب کنند. اما در برخی دانشگاه‌ها از ترم اول امکان انتخاب گرایش به داوطلبان داده می شود. رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی دارای 8 گرایش است. که تفاوت هریک از این گرایش ها، 12 الی 13 واحد دروس تخصصی هستند. این گرایش ها عبارتند از:

• صنایع غذایی
•  صنایع شیمیایی معدنی
• صنایع گاز
• صنایع پتروشیمی
• صنایع پلیمر
• طراحی فرآیندهای صنایع نفت
• صنایع پالایش
• شیمیایی سلولزی

بعد از گذراندن 4 سال مقطع کارشناسی، برای ورود به مقطع کارشناسی ارشد، گرایش های مختلفی در دسترس دانشجویان قرار می‌گیرد و با توجه به علاقه و توانایی‌های خود، قادر به انتخاب یکی از این گرایش‌ها هستند. رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی ارشد نیز دارای گرایش‌های متعددی است از جمله:

• ترموسینتیک و کاتالیست
• فرآیندهای جداسازی
• طراحی فرآیند
• مدل‌سازی یا شبیه‌سازی و کنترل
• محیط زیست
• فرآوری و انتقال گاز
• صنایع پتروشیمی
• صنایع غذایی
• شیمیایی معدنی
• نانوفناوری
• پلیمر
• پدیده‌های انتقال
• زیست پزشکی
• مهندسی انرژی

بازار کار

بعد از گذراندن مقاطع کارشناسی و ارشد، مهم‌ترین دغدغه‌ و نگرانی دانشجویان، پیدا کردن کار مناسب و مرتبط با رشته تحصیلی است. رشته مهندسی شیمی در ایران از بازار کار تقریبا خوبی برخوردار است. دانشجویان می‌توانند پس از فارغ‌التحصیلی در شرکتهای دولتی و خصوصی به کار مشغول شوند. مهم‌ترین صنایعی که دانشجویان این رشته می‌توانند پس از فارغ‌التحصیلی در آن مشغول به کار شوند، صنایع نفت،گاز و پتروشیمی است. از حوزه‌های دیگری که فارغ التحصیلان این رشته می توانند فعالیت کنند، می توان به صنایع مربوط به داروسازی، صنایع مواد غذایی، صنایع تولید رنگ، تصفیه آب و فاضلاب، پالایشگاه‌های نفت، شرکت های دانش بنیان، کارشناس فروش محصولات و دستگاه های مرتبط و ... اشاره کرد.

نرم افزارهای مهندسی شیمی

رشته مهندسی شیمی پیوسته در حال تغییر است، بنابراین ابزارهای محاسباتی و بسته های نرم افزاری بسیاری موجود هستند. در زندگی روزمره، این یک چالش قابل توجه برای یک مهندس شیمی است که بداند کدام ابزار می­تواند برای حل یک مشکل خاص بهترین کارایی را داشته باشد. بسته­های مختلف را می توان برای حل مسئله­های رایج در موازنه جرم و انرژی، مکانیک سیالات، انتقال گرما و جرم، عملیات واحد، مهندسی راکتور، و طراحی و کنترل فرآیند و تجهیزات استفاده کرد.

MATLAB یکی از نرم افزارهایی است که در همه رشته های مهندسی استفاده می شود و همچنین از نرم افزارهای پر کاربرد در مهندسی شیمی است. در مورد این نرم افزار محبوب مطالب زیادی نوشته شده است، بیش از 1500 کتاب در خدمت بیش از 1 میلیون کاربر می باشد. نرم افزار  MATLABدر مهندسی شیمی در مباحث انتقال مومنتوم، جرم و انرژی، عملیات ستون تقطیر، طراحی راکتور، تجزیه و تحلیل حلقه های کنترل، طراحی کنترل و تنظیم به کار برده می شود.

 Aspen HYSYS یک نرم افزار شبیه‌ساز فرآیند شیمیایی است که برای مدل‌سازی ریاضی فرآیندهای شیمیایی، از عملیات واحد گرفته تا کارخانه‌ها و پالایشگاه‌های شیمیایی کامل استفاده می‌شود. HYSYS قادر است بسیاری از محاسبات اصلی مهندسی شیمی، از جمله محاسبات مربوط به موازنه جرم و انرژی، تعادل بخار-مایع، انتقال حرارت، انتقال جرم، سینتیک شیمیایی و... را انجام دهد. HYSYS به طور گسترده در صنعت و دانشگاه برای شبیه‌سازی حالت پایدار و پویا، طراحی فرآیند، مدل‌سازی عملکرد و بهینه‌سازی استفاده می‌شود.

Aspen Plus یک ابزار مدل سازی فرآیند برای طراحی مفهومی، بهینه سازی و نظارت بر عملکرد برای صنایع شیمیایی، پلیمری، مواد شیمیایی ویژه، فلزات و مواد معدنی، و صنایع زغال سنگ است. همچنین می توان از آن برای تعادل جرم و انرژی، شیمی فیزیک، ترمودینامیک، مهندسی واکنش شیمیایی، عملیات واحد، طراحی فرآیند و کنترل فرآیند استفاده کرد. به طور کلی می توان گفت که نرم افزار Aspen Plus ابزار بهتری برای طراحی فرآیندهای شیمیایی عمومی تر مانند مواد شیمیایی، دارویی و غیره است، در حالی که نرم افزارHYSYS برای عملیات هیدروکربنی، پتروشیمی، نفت مانند گاز طبیعی، گازهای مایع، نفت خام به کار برده می شود.

• مهاجرت با مدرک مهندسی شیمی

آیا پس از فارغ‌التحصیلی در رشته مهندسی شیمی امکان دریافت بورسیه تحصیلی یا مهاجرت وجود دارد؟ رشته مهندسی شیمی در بیشتر کشورهای جهان به خصوص کشورهای صنعتی، یک رشته پرکاربرد و شناخته شده محسوب می‌شود. فارغ التحصیلان این رشته با توجه به شرایط خود می‌توانند برای ادامه تحصیل یا ویزای کاری اقدام کنند. البته باید توجه داشته باشید که مهاجرت کاری یا ادامه تحصیل در خارج از کشور، یک چالش بزرگ است و شرایط خاص خود را دارد. متقاضیان مهاجرت کاری یا ویزای تحصیلی باید به سایت دانشگاه‌ های مورد نظر یا سایت های مهاجرت کشور مقصد مراجعه کنند و اطلاعات کاملی در مورد شرایط مهاجرت داشته باشند. داوطلبان با توجه به سوابق تحصیلی و رزومه خود می‌توانند بورسیه نیز برای ادامه تحصیل دریافت کنند.

درآخر، داوطلبان قبل از انتخاب رشته با سوالات زیادی روبه‌رو می‌شوند. این مقاله می تواند تا حدی پاسخگوی سوالات مربوط به انتخاب رشته مهندسی شیمی باشد و شما را در این زمینه راهنمایی کند. داشتن اطلاعات کافی در مورد رشته های تحصیلی به داوطلبان این امکان را می‌دهد تا آن‌ها با پیش زمینه و دید بهتر به سراغ انتخاب رشته دانشگاهی بروند.

نویسنده: فائزه کاظمی زاد، کارشناس دپارتمان مهندسی شیمی گروه آموزشی پارس پژوهان