کارآموزی رشته مدیریت ؟مسلمان و دروغ؟

همین اول قبل از آنکه افکار خواننده به جاهای مختلف پر بکشد تکلیف تیتر مقاله را روشن کنم. دوستان هم سن و سال بنده(دهه شصتی ها ) در کتاب ادبیات دبیرستان خاطرشان هست که بابت آموزش بخش استفهام انکاری در زبان فارسی این مثال مسلمان و دروغ بسیار زبان زد. در اینجا با آوردن مسلمان و دروغ در کنار عنوان اصلی متن و به منظور به چالش کشیدن این دو موضوع یعنی"رشته مدیریت" و "کارآموزی" قصد توجه دادن بیشتر خواننده به ارتباط این دو لغت و ترکیب کارآموزی رشته مدیریت را داشته ام. سوال و دغدغه اصلی این مقاله حول همین موضوع می گردد. در واقع آیا می بایست رشته مدیریت کارآموزی داشته باشد؟در حال حاضر دانشجویان رشته مدیریت چه چالشهایی در این باره دارند و .....

چرا به کارآموزی نیاز داریم!

اگر شما در حال حاضر مشغول به کار در صنعت و در کل مشغول در محیط کار هستید روزها و هفته های اول ورود  به محیط کار را به خاطر می آورید. اینکه چقدر محیط واقعی کار با آنچه که در دانشگاه ها به ما یاد می دادند فاصله داشته است. چقدر به عنوان یک جوان بعضا اتوکشیده که یک راست از دانشگاه واحد محیط کار صنعتی شده ایم سوال های جهت دار به منظور اثبات بی اطلاعی مان به خودمان از ما پرسیده شده. ماموریت واحد کارآموزی که البته خیلی بیشتر از این میزان ساعت باید باشد همین پر کردن خلا میان دانشگاه و کار است. در مورد کم بودن میزان کمیت و کیفیت کارآموزی در ایران اینکه، در مقایسه با کشوری مانند آلمان، جالب است بدانید در این کشور فرد در دوران دبیرستان پس از 15 سالگی به مدت چهارسال در کنار مدرسه می بایست به یکی از مراکز فنی حرفه ای خود را معرفی کرده و مهارتی را یاد بگیرد. در واقع ایده اولیه فنی حرفه ای در وزارت کشور ایران هم قبل از انقلاب توسط آلمانی ها در ایران پایه گذاری شد که متاسفانه در حال حاضر از تمام ظرفیت ها و پتانسیل هایش در کشور استفاده نمی شود.

رشته های غیر مدیریت و کارآموزی!

قبل از اینکه به سراغ کارآموزی رشته مدیریت برویم یک سری به رشته های دیگر بزنیم ببینیم وضعیت کارآموزی در رشته های دیگر به چه شکل است. درشته های فنی مهندسی حداقل یک دوره کارآموزی صفر واحدی که در معدل موثر نیست ولی باید توس دانشجو پاس شود وجود دارد که از 120 تا 300 ساعت متغیر است. برخی رشته ها و دانشکده ها کاراموزی یک و دو برای دانشجویان درنظر می گیرند که جمعا حدود 300 ساعت است. توصیه اکید به اکثر دانشجویان در رشته های فنی مهندسی توجه کردن به واحدهای کارآموزی و درگیر محیط های کاری جدی شدن است. متاسفانه درصد زیادی از دانشجویان سعی در پاس کردن هر چه راحت تر این واحدهای کارآموزی از طریق صرفا امضا گرفتن از دوستان و آشنایان صاحب کسب و کار هستند. بنده به شخصه در موسسه آموزشی پارس پژوهان در همان جلسه مصاحبه به دوستانی که بابت گذراندن کارآموزی به این موسسه مراجعه می کنند، خط مشی کارآموزی، میزان جدی بودن و نتیجه محور بودن آن را گوش زد کرده و انتظاراتی که مجموعه از آنها دارد را بیان می کنم. در انتها دوستانی که کارآموزی ها را در مجموعه ما می گذرانند شاهد رشد و افزایش مجموعه مهارتهای متنوع خود خواهند بود.

از رشته های مهندسی که گذر کنیم رشته های پزشکی به کارآموزی بسیار بیشتر از رشته های دیگر به دلیل نیاز مبرم دانشجویان به این تجربه در موقعیت های شغلی واقعی بعدی، بها داده می شود. در رشته های پزشکی اصطلاحا به کارآموزی کارورز یا انترن گفته می شود که ساعت های زیادی را در حین تحصیل معمولا 7 ساله خود به عنوان پزشک عمومی می بایست پاس کند. تجربه ای که یک پزشک عمومی پس از فراغت از تحصیل در زمان کارآموزی خود در بیمارستان ها پیدا می کند بسیار به وی در زندگی کاری وی کمک کننده بوده و عملا بدون گذراندن دوران کارورزی پس از پاس کردن صرفا تئوری واحدها صلاحیت ورود مستقیم به بیمارستان و درمانگاه به منظور معالجه و ویزیت بیمار را ندارد.

کارآموزی رشته مدیریت چرا و چگونه؟

در مورد رشته های مدیریت تا جایی که بنده در هنگام مصاحبه به منظور جذب از فارغ التحصیلان رشته های مدیریت نظیر مدیریت بازرگانی، مدیریت استراتژیک و ... پرسیده ام در دانشگاه واحدی به نام کارآموزی رشته مدیریت نیست و افراد با علایق شخصی و بعضا به دلیل نبود راه حلی دیگر در مجموعه های مختلف در ابتدا ورود به عنوان کارآموز مشغول به کار می شوند.

در مورد رشته مدیریت تجربه شخصی خود بنده پس از فارغ التحصیلی از رشته MBA این است که هر چقدر کاراموزی در رشته های مهندسی مهم است، کارآموزی رشته مدیریت مهم تر است. این را از من که هم در دانشکده مهندسی مکانیک و هم در دانشکده مدیریت تنفس کرده ام بپذیرید. در رشته مدیریت امکان اختلاف فضای بین  دروس و دانشگاه با محیط کار خیلی بیشتر از رشته های مهندسی است. می پرسید چرا؟ دلیل این نکته این است که در رشته های مهندسی حداقل مفاهیم جاری در دانشگاه از منظر محتوا با محیط کار قرابت معنایی دارد. ممکن است در صنعت و محیط کار در سطح پایین تر همان علوم استفاده شود ولی شکل موضوعات و ادبیات فنی حداقل یکی است. اما در رشته های مدیریتی علاوه بر اختلافی که محیط کار با دانشگاه از منظر جزییات دارد(که در رشته های مهندسی هم بود) از طرف دیگر در دانشگاه ها و دروس و کتب ارائه شده علم مدیریت معمولا بومی سازی نشده و مستقیم از علم مدیریت غرب به فرد منتقل می شود، که این مورد شرایط را بسیار در محیط کار نسبت به دانشگاه متفاوت می کند. برای مثال علم مدیریت مقبول روز دنیا تولید ناب را توصیه می کند که در آن انبارش نفی شده و مثلا تویوتا سردم دار تولید بدون انبار یا همان JIT(JUST IN TIME) می شود. این در حالی است که در ایران شما چنانچه مواد اولیه تولید کارگاه تان را برای تولید تا یکسال آینده خود نداشته باشید تهیه مواد اولیه در ماههای بعد و با تورم غیر قابل پیش بینی ممکن است ریسک زیادی را به کسب و کار شما تحمیل کند.

در کنار موارد ذکر شده نکته بسیار مهم که کارآموزی رشته مدیریت را با رشته های دیگر متمایز می کند این است که در عمل و در زمان پیاده سازی علوم مدیریتی در محیط کار مورد به مورد رویکرد مدیریتی که در کسب و کارهای متفاوت اتخاد می شود مختلف است. به عنوان مثال شما فرض کنید یک تخصص فنی در یکی از رشته های مهندسی دارید، مثلا شما آنالیز کننده تنش هستید یا به اتوماسیون صنعتی مسلط هستید و یا متخصص طراحی فرآیند هستید، حال چنانچه شما در صنعت خودرو باشید و یا صنعت پتروشیمی صنعت مورد نظر تفاوت چندانی در نحوه پیاده سازی تخصص شما در آن صنعت ایجاد نمی کند. برای روشن شدن بیشتر موضوع فرض کنید شما متخصص بیهوشی هستید، نوع مریضی بیمار، حادثه ای که برایش اتفاق افتاده است و یا عمل جراحی که دارد در فرآیند بیهوشی تغییر آنچنانی ایجاد نمی کند. در علوم انسانی که مدیریت یکی از شاخه های آن است عوامل مختلفی درگیر شده که شما نمی توانید یک نسخه واحد حتی در یک صنعت برای دو بیزنس مختلف بپیچید. بنابراین در جمع بندی نهایی به منظور تاکید بر اهمیت کارآموزی رشته مدیریت اگر قصد دارید در رشته های مدیریت تحصیل کرده و آینده متمایزی داشته باشید لازم است بسیار سازمان های مختلف، بنگاه های متفاوت و کسب و کارهای متمایزی را تجربه کرده تا بتوانید در پیاده سازی آنچه که به صورت تئوری فراگرفته اید موفق تر باشید.

حمیدرضا سمیع پور- ارشد مهندسی مکانیک- ارشد مدیریت کسب و کار- بنیانگذار گروه آموزشی پارس پژوهان